CERN, Europejskie Laboratorium Fizyki Cząstek Elementarnych, ogłosiło dziś program obchodów 70-tej rocznicy swojego powstania która przypada 29 września 2024. Wydarzenia rocznicowe będą uhonorowaniem niezwykłego wkładu CERN w badania podstawowe, innowacje technologiczne i międzynarodową współpracę w dziedzinie fizyki cząstek elementarnych.
Wstępny program rocznicowy, obejmujący cały rok, oferuje bogaty wachlarz wydarzeń i działań skierowanych do wszystkich rodzajów odbiorców, w CERN oraz w państwach członkowskich Organizacji i stowarzyszonych państwach członkowskich, a także poza nimi. Pierwsze otwarte wydarzenie, zaplanowane na 30 stycznia, połączy naukę, sztukę i kulturę, a panel wybitnych naukowców omówi ewolucję fizyki cząstek elementarnych i znaczący wkład CERN w rozwój tej dziedziny. W dniach 7 marca i 18 kwietnia specjalne wydarzenia zaprezentują praktyczne zastosowania badań fizyki wysokich energii w życiu codziennym. W połowie maja skoncentrujemy się na znaczeniu globalnej współpracy w przedsięwzięciach naukowych, podczas gdy wydarzenia w czerwcu i lipcu będą poświęcone aktualnym pytaniom bez odpowiedzi w fizyce cząstek elementarnych i planowanym obiektom dla przyszłych przełomów. Obchody zwieńczy uroczystość w dniu 1 października z udziałem oficjalnych delegacji z krajów członkowskich. Od wykładów wybitnych naukowców i wystaw pokazujących różnorodność badań naukowych prowadzonych w CERN i ludzi, po inicjatywy zaangażowania publicznego na całym świecie, każdy znajdzie w tym programie coś dla siebie.
"Osiągnięcia CERN w ciągu 70 lat jego historii pokazują, co ludzkość może zrobić, gdy odłożymy na bok nasze różnice i skupimy się na wspólnym dobru", mówi Fabiola Gianotti, dyrektor generalna CERN. "Poprzez obchody 70-lecia CERN pokażemy, jak w ciągu ostatnich siedmiu dekad CERN był liderem badań naukowych i innowacji technologicznych, modelem szkoleń i edukacji, współpracy i otwartej nauki oraz inspiracją dla obywateli na całym świecie. Ta rocznica jest również doskonałą okazją, aby spojrzeć w przyszłość: Piękna podróż CERN w poszukiwaniu podstawowych praw natury i składników materii będzie kontynuowana w przyszłości dzięki nowym, potężniejszym instrumentom i technologiom".
CERN powstał w 1954 roku, w następstwie II wojny światowej, aby przywrócić Europie doskonałość w badaniach naukowych i wspierać pokojową współpracę w zakresie badań podstawowych. Ten wspólny wysiłek przesunął granicę ludzkiej wiedzy i technologii. Wraz z budową coraz potężniejszych akceleratorów i eksperymentów, dokonano fundamentalnych odkryć i innowacji: między innymi Georges Charpak zrewolucjonizował detekcję dzięki swojej wielodrutowej komorze proporcjonalnej w 1968 roku, prądy neutralne zostały odkryte w latach 70-tych, bozony W i Z zostały odkryte w 1983 roku, precyzyjny pomiar bozonu Z i innych parametrów teorii elektrosłabej został dokonany w latach 90-tych dzięki zderzaczowi Large Electron Positron (LEP), Wielki Zderzacz Hadronów został uruchomiony w 2009 roku, a bozon Higgsa został odkryty w 2012 roku. CERN jest również miejscem narodzin World Wide Web i wygenerował technologie, które są wykorzystywane w innych dziedzinach, w tym w diagnostyce medycznej i terapii oraz ochronie środowiska.
Polska uczestniczyła w badaniach prowadzonych w CERN niemal od samego początku, najpierw dzięki indywidualnym kontaktom naukowym, później (w 1963 r.) uzyskując status kraju Obserwatora. W 1991 r. Polska oficjalnie dołączyła do grona krajów członkowskich i stała się pełnoprawnym gospodarzem tego wyjątkowego w skali światowej laboratorium.
Uprzedzając obchody swoich 70-tych urodzin, jeszcze w październiku 2023, CERN otworzył podwoje nowo powstałego, flagowego ośrodka edukacji i popularyzacji nauki. CERN Science Gateway zainaugurowany został z udziałem prezydenta Konfederacji Szwajcarskiej, ministrów i innych władz wysokiego szczebla z państw członkowskich i stowarzyszonych CERN. Ze strony polskiej, w wydarzeniu wzięli udział prof. dr hab. Tadeusz Lesiak polski delegat naukowy do Rady CERN (IFJ PAN), dr Dariusz Drewniak polski delegat rządowy do Rady CERN (MEiN), prof. dr hab. Agnieszka Zalewska była Przewodnicząca Rady CERN oraz Zbigniew Czech stały przedstawiciel Rzeczypospolitej Polskiej przy Biurze Narodów Zjednoczonych w Genewie.
Ultranowoczesny budynek, inspirowany rurową strukturą akceleratorów CERN, składa się z pięciu obszarów mieszczących wystawy, laboratoria i audytorium, które można elastycznie konfigurować w różne przestrzenie w zależności od potrzeb, a także sklep i restaurację. Renzo Piano, główny architekt projektu, powiedział: "To będzie miejsce, w którym spotkają się ludzie: dzieci, studenci, dorośli, nauczyciele i naukowcy, wszyscy przyciągnięci eksploracją Wszechświata, od nieskończenie rozległego do nieskończenie małego. To most, zarówno w sensie metaforycznym, jak i rzeczywistym. Neutralny energetycznie budynek jest zasilany energią Słoneczną i otoczony nowo posadzonym lasem".
Science Gateway będzie gościć do 500 000 odwiedzających rocznie z całego świata. Zwiedzanie jest bezpłatne i możliwe 6 dni w tygodniu, od wtorku do niedzieli.
Pełny program wydarzeń i działań związanych z rocznicą CERN70 można znaleźć na stronie internetowej CERN70.